ENFLASYONU BELİRLEYEN SEPETTE NELER VAR?
8 Ekim 2019 Salı
Enflasyonun tek haneli orana düşmesi çeşitli çevrelerde kuşkuyla karşılandı. Bazı önemli girdilere gelen zamma rağmen, enflasyon nasıl olur da tek haneli çıkardı?
Bilindiği üzere üretici ve tüketici fiyat endekslerini Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) belirliyor.
Tüm soru işaretleri enflasyonun belirlenmesindeki ölçütler ve enflasyon sepetindeki maddeler üzerinde yoğunlaştı.
Enflasyon sepetindeki hangi ürün, hangi emtia, hangi yüzdeliklerle yer kaplıyordu? TÜİK; her yıl Tüketici Fiyat Endeksi’ni; yani, kısa ifadesiyle TÜFE’yi belirleyeceği sepetteki maddeleri değiştirebiliyor. Bazı maddeleri bu sepete eklerken; bazı maddeleri de çıkarıyor.
Enflasyon sepeti güncellenirken ehemmiyetini kaybeden malların sepet dışına çıkarılmasına karşılık; hane halkının toplam harcama miktarının binde birinden daha fazla yer kaplayan ürünler ise sepete dahil ediliyor.
Buna göre; 2019 yılı enflasyon hesabında ana okulu ücreti sepetten çıkarılırken, hazır et yemekleri, konserve balık, hazır sütlü tatlılar, dere otu, nane, roka, tere, fındık ezmesi, çocuk elbisesi, evcil hayvanlar için gıda harcamaları ile saat ve kadın çantası sepete ilave edildi.
Her ay 28.711 işyeri ve 4.274 konuttan 544.256 fiyat bilgisi alınıyor.
Dana, kuzu ve tavuk eti, süt, yoğurt, beyaz peynir, yumurta, margarin, ay çiçek yağı, zeytin, toz şeker, çay, taze meyve-sebze, LPG-tüp gaz ve altın fiyatları ayda dört defa derlenirken; kiralar ayda bir defa, sigara, benzin-mazot fiyatlarıyla ilgili bilgiler ise her gün toplanıyor.
Bu esnada her yıl ana harcama gruplarının ağırlığı da değişiklik arz edebiliyor. Buna göre; 2019 yılında; gıda ve alkolsüz içecekler grubunun ağırlığı %23.03’ten 23.29’a çıktı. Alkollü içecekler ve tütün grubunun ağırlığı ise; % 5.14’ten 4.23’e düştü.
Enflasyon sepetinin içinde en fazla oranda yer alan madde %23.29 ile gıda ve alkolsüz içecekler.
Bunu %16.78 ile ulaştırma giderleri takip ediyor.
Üçüncü sırada %15.16 ile konut giderleri var.
Ev eşyaları %8.33 ile dördüncü basamakta yer alıyor.
Lokanta ve otel giderleri %7.86’lık oran ile beşinci satırda bulunuyor.
Giyim ve ayakkabı %7.24 ile altıncı;
Çeşitli mal ve hizmetler %5.15 ile yedinci;
Alkollü içecekler ve tütün%4.23 ile sekizinci;
Haberleşme %3.69 ile dokuzuncu;
Eğlence ve kültür %3.29 ile onuncu;
Sağlık %2.58 ile on birinci;
Eğitim %2.40 ile on ikinci kategoriyi oluşturuyor.
Gıda ve alkolsüz içecek sınıfındaki en yüksek oran %2.1142 ile ekmekte. Bunu % 1.8145 ile dana eti, %1.0114 ile kuzu eti takip ediyor.
Alkollü içecekler ve tütün kategorisinin içindeki en büyük pay % 3.8712 ile sigaraya ait.
Sepette %15.16 ‘lık bir yüzdelikle temsil edilen konut giderleri içinde en yüksek oranı %4.8174 ile kiracıların ödediği kira bedeli teşkil ederken; %2.9957 ile elektrik faturaları ve %1.9235 ile su faturaları, %1.8054 ile doğalgaz faturaları takip ediyor.
Ulaştırma giderleri içindeki en yüksek pay; %4.1936 ile dizel otomobillere, % 2.7815 ile benzinli otomobillere, %1.7716 ile mazota, % 1.4048 ile benzine, % 1.206 ile LPG dolum ücretine, %1.077 ile dolmuş ücretlerine verilmiş.
Haberleşme sınıfının içindeki en yüksek hisseye % 2.1265 ile cep telefonu görüşme ücretleri sahip.
Muhtemel bir yanlış anlamayı önlemek adına şunu tekrar etmekte fayda var: Yukarıdaki oranlar hane halkının harcamaları içindeki yüzdelikleri ifade etmiyor. Aksine; tüketici fiyatlarıyla enflasyon tespit edilirken; hangi masraf kalemlerinin % kaç ile temsil edildiğini gösteriyor.
Dolayısıyla yukarıdaki bilgiler ışığında şunu diyemiyoruz: Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları her yüz liralık gelirinin yaklaşık iki lirasını ekmeğe, takriben iki lirasını dana etine ve bir lirasını kuzu etine harcıyor… Hayır! Bu nispetler; hangi harcama kaleminin enflasyon hesaplanırken ne kadar etkili olduğuna işaret ediyor.
MERAK EDENLER İÇİN; SEPET İÇİNDE % 23.29 ORANINDA YER KAPLAYAN “GIDA VE ALKOLSÜZ İÇECEKLER” KATEGORİSİNDE DEĞİŞİK AĞIRLIKLARDA HANGİ ÜRÜNLER VAR?
Pirinç, buğday unu, toz bebek maması, bulgur, ekmek, bisküvi, kraker, gofret, pasta, kek, baklava, yufka hamuru, makarna, şehriye, tahıl gevreği, dana-kuzu ve tavuk eti, sakatat, sucuk, sosis, salam, hazır et yemekleri, balık, konserve balık, süt, yoğurt, hazır sütlü tatlılar, beyaz-kaşar-tulum ve krem peyniri, yumurta, kahvaltılık tereyağı, margarin, zeytinyağı, ay çiçek yağı, mısırözü yağı, portakal, üzüm, armut, ayva, çilek, elma, erik, karpuz, kavun, kayısı, kiraz, kivi, limon, mandalina, muz, nar, şeftali, badem-ceviz ve fındık içi, Antep ve yer fıstığı, leblebi, ay ve kabak çekirdeği, kuru üzüm, kuru kayısı, çarliston-dolmalık ve sivri biber, dereotu, domates, taze fasulye, havuç, ıspanak, kabak, karnabahar, kuru soğan, beyaz ve kırmızı lahana, mantar, marul, maydanoz, nane, patlıcan, pırasa, roka, salatalık, sarımsak, tere, kırmızı turp, yeşil soğan, patates, kuru fasulye, nohut, mercimek, barbunya gibi diğer bakliyat, konserveler, salça, zeytin, cipsler, toz ve kesme şeker, reçel, bal, pekmez, tahin helvası, fındık ezmesi, tablet çikolata, krem çikolata, lokum, sakız, kağıtlı şeker, dondurma, baharat, tuz, kabartma maddeleri, sirke, ketçap, mayonez, tahin, hazır çorbalar, puding gibi hazır pakette toz tatlılar, kahve, hazır kahve, çay, poşet bitki ve meyve çağı, kakao, toz kakaolu içecekler, su, maden suyu ve sodası, meyveli gazoz, kola, soğuk çay, ayran ve meyve suyu…
Umarım, tüketici fiyatları endeksinin, bir diğer deyişle enflasyon hesabının nasıl yapıldığına dair; az da olsa; bir fikir sahibi olunmasına katkıda bulunabilmişimdir.